Search This Blog

29 Aug 2019

SYAIR SULUK PEDALANGAN DAN ARTINYA

 SULUK PEDALANGAN DAN ARTINYA


Suluk Pathêt Nêm Agêng [1]
Lêng lêng ramya nikang sasangka kumênyar ,
mangrêngga rum ning puri ,
mangkin ta pasiring ,
halêp ikang umah mas ,
lwir murub ing langit ,
têkwan sarwa manik ,
tawingnya sinawung ,
saksat sêkar ning suji ,
ungwan Banuwati yanamrêm mwang nata Duryudana.



     Indah mempesona cahaya rembulan yg terpancar ,
     menghias elok di keraton ,
     -membuat- semakin tiada bandingnya ,
     keindahan rumah kencana (pantisari) itu ,
     seakan -bersinar- menyala di langit ,
     apalagi oleh bermacam permata (manikam) ,
     -yg- berlapis -pada- tirainya ,
     bagaikan kembang yg dirangkai (dironce) ,
     -itulah- tempat Dewi Banowati bercengkrama dengan Prabu Duryudana.
 
Keterangan :
Tembang (Sekar) di atas disebut Sardulawikridita (Bermain macan galak) ,
menggambarkan keindahan keraton Hastina tengah malam saat bulan purnama.
 
———————————————————————————————————————-
 
Suluk Pathêt Nêm Ageng [2]
Gwan (unggwan) sêmbah niréng hulun ,
kapurba risang murbèngrat ,
yéka kang asung mring wadu ,
mawèh boga sawêgung ,
masih ring dêlahan ,
gwan (unggwan) kanang amujwèngwang ,
ring jêng nataningrat ,
dutèngrat hutama manggiha nugraha ,
tarlèn siswa sagotra kang huwus minulya.




     Tempat menyembah sirnanya -ke-aku-an- ,
     berada dalam kekuasaan Sang Penguasa Jagad ,
     ialah yg memberi pada abdi (hamba) ,
     memberi makan (kehidupan) pada semua ,
     mengasihi sampai akherat.
     Adalah tempat hamba memuja ,
     pada Yang Luhur Raja yg mengatur dunia ,
     utusan di bumi yg utama semoga mendapat nugraha (berkah) ,
     tiada lain semua murid yg sudah mendapat kemuliaan.
 
———————————————————————————————————————-
 
Suluk Pathêt Nêm Ageng [3]
Myat jroning wardaya ngrumpaka kakandha ,
nujwèng ari sajuga ,
Srinata suméwa lênggah dampar dênta ,
ing sitinggil binatara ,
ingadhêp punggawa ingajap pra kênya ,
rungkêp ing paséwakan ,
tintrim kang suméwa ,
samya anilingakên pangandikaning nata.




     Melihat dalamnya hati -keinginan- menggubah cerita ,
     pada suatu hari ,
     Sang Raja hadir duduk di singgasana gading (yg dimaksud : emas) ,
     di tempat -yg lebih- tinggi bagai dewa ,
     dihadap abdi kerajaan dikelilingi para gadis ,
     penuh sesak di balai pertemuan ,
     yg menghadap -merasa- segan ,
     semua memperhatikan ucapan sang raja.
 
———————————————————————————————————————-
 
Suluk Pathêt Nêm Ageng [4]
Sri tinon ing paséwakan ,
busana manéka warna ,
sèbak puspitèng udyana ,
myang panjrahing sarwa rukma ,
rênggèng manik narawata ,
abra prabanya sumirat ,
kênyaring téja lêliwêran ,
lir kilat sisiring thathit ,
wimbuh gêganda mrik minging ,
katiyuping maruta manda ,
saparan mangambar kongas.




     Tampak indah di bangsal (tempat menghadap raja) ,
     pakaian beraneka warna ,
     semerbak wangi bunga bagai taman ,
     juga bertebaran -hiasan- serba emas ,
     hiasan permata dimana-mana ,
     gemerlap berkilauan cahayanya ,
     berpendar-pendar pantulan sinarnya ,
     seperti kilat yg menyambar-nyambar ,
     ditambah -lagi- bebauan yg -tajam- menusuk ,
     tertiup oleh angin sepoi-sepoi ,
     dimana-mana baunya tercium.
 
———————————————————————————————————————-
 
Suluk Pathêt Nêm Ageng [5]
Nahanta Sri Narèndra ,
têdhak siniwaka ing sitinggil ,
sigra lênggah ing dampar kêncana ,
ingkang kapipit ,
pinatik mawa rêtna ,
sêsèmèkanira ingkang babut prangwêdani ,
rêp tidhêm pêrmanêm tan ana sabawané ,
walang myang awisik ,
kang kapyarsa mung swarané ,
abdi kriya gêndhing myang (masar ingkang) ,
samya nambut kardi ,
saya amimbuhi asri sênêng jroning panangkilan ,
sang Nata alon manabda.




     Begitulah , Sang raja ,
     hadir dihadap di tempat yg tinggi ,
     segera duduk di kursi emas ,
     yg disisi-sisinya ,
     dihiasi dengan batu permata ,
     pelapis tempat duduknya -adalah- permadani ,
     sunyi senyap tiada sedikitpun suaranya ,
     belalang dan binatang malam yg berbisik ,
     yg terdengar hanyalah suaranya ,
     kawula bagian musik (karawitan) dan kawula yg
     sedang mengerjakan tugas ,
     semakin menambah indah menyenangkan di dalam bangsal pertemuan ,
     sang raja pelahan bersabda.
 
———————————————————————————————————————-
 
Suluk Pathêt Nêm Ageng [6]
Hyang Girinata nujwèng ri sajuga ,
duk samana suméwa ,
bathari-bathara ngampil upacara ,
ingajap putri swarga ,
andêr samya sêba ,
punggawa jawata rumahat ngantu sabda ,
dangu tan ngandika ,
nihan wijiling sabda.




     Hyang Girinata (Bathara Guru) pada suatu hari ,
     ketika itu berada dipertemuan ,
     dewa dewi ikut serta dalam upacara ,
     diharap para putri khayangan.
     Merata semua yg hadir menghadap ,
     prajurit , dewata , menunggu-nunggu ucapan (sabda) ,
     _Hyang Girinata- lama tiada berkata ,
     -seakan- tertahan keluarnya kata-kata.

Keterangan :
Jêjêr Kahyangan Jonggring Salaka.
 
———————————————————————————————————————-
 
Suluk Pathêt Nêm Wantah [1]
Dahat sri dinulu rêrêngganing puri ,
ing gupit mandragini ,
yata pramèswari ,
nanggapi konduring raka ,
nata sang katong.




     Sungguh indah dilihat hiasan-hiasan keraton ,
     di ruang tempat tidur ,
     sesaat sang permaisuri ,
     menyambut kepulangan kakanda ,
     menghaturkan sembah -kepada- sang raja.
 
———————————————————————————————————————-
 
Suluk Pathêt Nêm Wantah [2]
Prandéné kang wus sampurna ,
ing pangawruh tan samar woring dhiri ,
kang ngalingi wus kadulu ,
ngéla tan kalamatan ,
wruh ing wrana pambukané ,
tan kaliru jro liyêp layap karasa ,
saking prana pranawaning.




     Meskipun begitu yg sudah sempurna ,
     dalam pengetahuan (kebathinan) tak ragu menyatunya diri ,
     yg menghalangi sudah terlihat ,
     jelas tidaklah samar-samar ,
     tahu akan tirai pembukanya ,
     tidak salah dan dapat merasakan dalam keadaan antara tidur dan sadar ,
     dari hati yg telah mendapat penerangan (pencerahan).
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Girisa [1]
Lêngêng gati nikang hawan sabha-sabha ,
nikang Hastina.
samantara têkèng têgal Kuru ,
nararya Krêsna laku ,
sirang Parasurama ,
Kanwa , Janaka adulur Narada ,
kapanggih irikang têgal ,
milu ri karya sang Bhupati.




     Indah menyenangkan keadaan jalan bangsal pertemuan -keraton- ,
     menuju Hastina.
     Sementara sesampainya di tanah lapang Kuru (Tegal Kuru) ,
     perjalanan Prabu Kresna ,
     Sang Parasurama (Resi Parasurama atau Ramabargawa) ,
     Resi Kanwa , Prabu Janaka (raja di Mantili) bersama Bathara Narada ,
     bertemu di tanah lapang -Kuru- ,
     ikut membantu tugas sang Prabu -Kresna-.
 
Keterangan :
Tembang di atas menceritakan tentang perjalanan Prabu Kresna menuju Kraton Hastina ,
ketika menjadi duta pamungkas Pandawa.
Untuk meminta hak Pandawa atas separuh kerajaan Hastina pada Prabu Duryudana.
Di tegal (ara-ara) Kuru , Prabu Kresna dirawuhi Resi Parasurama , Resi Kanwa ,
Prabu Janaka dan Bathara Narada , yg berniat membantu Prabu Kresna.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Girisa [2]
Aglar ingkang samya sèba ,
pindha robing kang samodra ,
abra busananing wadya ,
pindha panjrahing puspita ,
têtindhihing pra prawira ,
rêkyana patih sudira ,
tidhêm kang samya suméwa ,
rumahab nilingkên sabda
saiyêg saêka praya ,
siyaga ngayahi karya ,
pakaryan ayahan praja.




     Tersebar merata semua yg menghadap ,
     seperti samudra yg tengah pasang ,
     gemerlap pakaian perang para prajurit ,
     bagai bunga-bunga yg bertebaran ,
     pemimpin para prajurit ,
     Raden patih yg pemberani.
     Senyap semua yg hadir menghadap ,
     dengan perhatian mendengarkan ucapan (perintah) ,
     satu pemikiran , satu tujuan , berniat ,
     bersiap melaksanakan tugas ,
     pekerjaan wajib untuk negara.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Girisa [3]
Umyang swaraning wadya ,
wus samapta munya ,
kêndhang gong bèri arêbut papan
ing sajuru-juru ,
tan ana liru prênah ,
rêkyana patih mangka cucuking ,
pra wadya kuswa ,
risang Wrêsniwira mahambêg sudira ,
prawira tumangguh.




     Ramai suara bala tentara ,
     sudah siap dibunyikan ,
     kendhang , gong , beri , silih berganti ,
     pada saat-saatnya ,
     tidak ada yg salah waktu (giliran) ,
     Raden Patih yg berada di paling depan ,
     -dari- para prajurit ,
     adalah ksatrya dari bangsa Wresni yg berwatak pemberani ,
     perwira yg tangguh.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Girisa [4]
Lagi èca wawan sabda ,
horêg kang sumiwa ,
gègèring pasèwakan ,
kathah ingkang narka ,
wontên dirada mêta ,
pêdhot saking wantilan ,
sawênèh anarka ,
kuda tilar pandêngan ,
glis nindya mantri aniti priksa ,
darunaning gati ,
dupi wus uninging gati ,
gya sowan ngarsa éndra.




     Sedang enak-enak bertukar pembicaraan ,
     geger semua yg hadir ,
     ribut di bangsal pertemuan ,
     banyak yg menduga ,
     ada gajah yg mengamuk ,
     lepas dari ikatan ,
     sebagian lain mengira ,
     kuda lari dari pemeliharanya ,
     segera petinggi mantri memeriksa ,
     sebab yg sebenarnya ,
     setelah mengetahui penyebabnya
     segera menghadap pada sang raja.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Girisa [5]
Tandhang Sri Baladèwa ,
nanggalanira pinusti ing asta ,
swandana umangsah ,
praptaning rananggana umiyat yitna ,
krura sru wirodra ,
kyai patih Pancatnyana ,
umangsah pêtuk samya wahana dwipangga ,
ngunda dhêndha.




     Prabu Baladewa bertindak ,
     Senjata Nenggala-nya dalam genggaman tangan ,
     bersiap untuk berperang ,
     tiba di medan peperangan melihat dengan waspada ,
     berseru dengan lantang dan galak ,
     kyai patih Pancatnyana (Patih dari Prabu Bomanarakasura) ,
     bertemu berhadapan -dan- sama-sama menaiki gajah ,
     saling sesumbar (menantang lawan).
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Girisa [6]
Yogya malih kinarya palupi ,
Suryaputra Narpati Ngawangga ,
lan Pandhawa tur kadangé ,
lyan yayah tunggil ibu ,
suwitèng Sri Kurupati ,
anèng nêgri Hastina ,
kinarya gul-agul ,
Manggala golonganing prang ,
Bratayudha ingadêgkên Sènapati ,
Ngalaga ing Kurawa.




     Juga baik sebagai teladan ,
     Suryaputra (putra Bathara Surya = Adipati Karna) Raja Ngawangga ,
     dan Pandhawa adalah saudaranya ,
     lain ayah -namun- satu ibu.
     Mengabdikan diri pada Sri Kurupati (Prabu Duryudana) ,
     di kerajaan Hastina ,
     sebagai yg diunggulkan (dijagokan) ,
     pemimpin golongan dalam perang Bharatayudha ,
     diangkat sebagai panglima perang ,
     dalam -golongan- Kurawa.
 





Ada-ada Grêgêt Saut Wana Wasa [1]
Bumi gonjang ganjing langit kêlap-kêlip ,
katon lir kincanging alis risang mawèh gandrung ,
sabarang kadulu wukir moyag-mayig ,
saking tyas baliwur lumaris anggandrung ,
Dhuh Sang Ri Sumitra ,
tanlyan (tan ana lyan) paran reh kabeh sining wana ,
nangsaya maringsun.



     Bumi bergerak-gerak (gempa) , langit gelap kilat menyambar-nyambar ,
     tampak seperti gerak alis orang yg sedang kasmaran ,
     semua yg terlihat -seperti- gunung yg bergoyang-goyang ,
     dari hati yg kacau -iapun- berjalan memikat ,
     (dan berujar) Dhuh Sang Adi Sumitra ,
     tiada yg lain , mengapa semua isi hutan ,
     menganiaya pada diriku.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Grêgêt Saut [2]
Irika ta sang Gathotkaca ,
kinon mapag Arkasuta ,
têkapira Krêsna ,
Parta manêhêr muji saktinira.
sang inujaran wawang ,
masêmu garjita harsa marêk ,
mawacana bagya yan hana ,
pakon ri patik narpati ,



     Maka ketika Sang Gathotkaca ,
     diperintahkan -untuk- menghadapi Putra Bathara Surya (Prabu Karna) ,
     oleh Prabu Kresna ,
     Parta (Arjuna) kemudian memuji kesaktiannya.
     Yg diomongi (Gathotkaca) segera ,
     terbombong , -dengan- gembira mendekat (ke Prabu Kresna) ,
     berkata : merasa berbahagia
     -mendapat- perintah oleh paduka kepada hamba.
 
Keterangan :
Sekar ini menceritakan ketika Bharatayudha di hari ke 14 ,
Prabu Kresna memberi perintah kepada Gathotkaca untuk menghadapi Prabu Karna.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Grêgêt Saut [3]
Sigra kang bala tumingal ,
acampuh samya mêdali ,
lwir thathit wilêting ganda ,
dhanghyang gung manguncang niti ,
bénjang sang aji mijil ,
lathinya mêdali wuwus .
trustha sura wilaga ,
kaya buta singa wrêgil ,
pasthi jangga dhêndhanya mangambak baya.



     Dengan segera prajurit yg nampak ,
     bercampur saling menyerang.
     Seperti kilat menyambar beradunya wewangian ,
     pandhita agung terus melemparkan kemayan (aji-aji , ilmu gaib).
     Besok Sang Raja keluar ,
     mulutnya mengucapkan kata.
     Lalu dengan berani ,
     seperti raksasa yg menyebar ,
     mengarah ke leher pukulannya menebar maut.

 
Keterangan :
Sekar Sinom di atas ,
digubah dari Serat Aji Pamasa karangan R.Ng. Ranggawarsita.
Aslinya ada 4 bait (patang pada) , dari tiap bait masing-masing diambil 2 baris ,
kecuali bait ke 4 , diambil 3 baris.
Sehingga ketika diterjemahkan , maknanya nampak tidak secara luwes berkaitan.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Grêgêt Saut [4]
Buta Pandawa tata gati wisaya ,
indriyaksa sara maruta ,
pawana bana margana ,
samirana lan warayang ,
panca bayu wisikan gulingan lima.



     Raksasa , Pandhawa , angin , angin , senjata ,
     raksasa , panah , angin ,
     angin , panah , panah ,
     angin dan angin ,
     lima , angin , angin , tempat tidur , lima (angka : 5).
 
Keterangan :
Dalam ketentuan “Candra Sengkalan Lamba” ,
angka tahun yg disandikan dalam kalimat ,
semua kata benda tersebut di atas melambangkan angka 5.
Meski sama-sama berarti “angin” , masing-masing memiliki makna yg berbeda ,
samirana adalah angin yg bertiup sepoi-sepoi , wisikan adalah angin malam hari ,
maruta adalah angin besar , maruti adalah angin kecil , dsb.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Grêgêt Saut [5]
Kadangmu warahên dèn bêcik ,
besuk amêndhêma baris prayitna ,
aywa saranta wong ing Dwarawati ,
tinimpês pan iku awak Pandhawa.



     Beritahu temanmu , sebaiknya ,
     besok buatlah baris dalam paritan dan waspada ,
     tidak perlu bersabar orang-orang di Dwarawati ,
     dihabisi , sebab itu golongan Pandawa.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Grêgêt Saut [6]
Dhadha muntap lir kinêtap ,
duka yayah sinipi ,
jaja bang mawinga wêngis ,
kumêdhot padoning lathi ,
nétra kocak mangondhar andhir ,
kêrot-kêrot kanang waja ,
idêpnya mangalacakra ,
wadananira mbranang ,
lir kêmbang wora-wari ,
sinosog mêrang sagêdhèng ,
bêl mubal dahana.



     -Kemarahan- di dada seketika memuncak seperti ditampar ,
     marah yg amat sangat ,
     dada memerah menyorotkan kebengisan ,
     bibirnya bergerak gemetaran ,
     bola mata -seakan- kocak dan berputar-putar ,
     berkerotan (gemelatuk) -suara- gigi beradu ,
     bulu mata -melingkar- seperti surya ,
     wajahnya memerah ,
     seperti -merahnya- kembang wora-wari ,
     -seakan bila- disogok batang padi dua ikat ,
     seketika mengeluarkan api.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Palaran
Rasêksa gora rèh kagiri-giri ,
gêngnya lir prabata ,
abang kawlagar ,
manguwuh ing mungsuh ,
haminta lawan ,
anggro sru singanabda ,
kadyènggal hyun manubruka.



     Raksasa besar bertingkah menakutkan ,
     tinggi besarnya seperti gunung ,
     merah menyala -seperti terbakar- ,
     berseru kepada musuh ,
     meminta lawan tanding ,
     mengerang-erang dengan keras ,
     seperti hendak segera menubruklah -raksasa itu-.
 
———————————————————————————————————————-
 
Ada-ada Bima mlumpat [1]
Umangsah ambêk pêjah ,
cancut gumrêgut manjing ,
samudra tulya dreng ,
wiraganya lêgawa ,
banyu sumaputing wêntis ,
meleg ing angganira ,
sumingêp anampêki ,
migêg jangga kang warih ,
katon naga kumambang gêngnya sawukir anak ,
ngakak galak kumêlap.



     Menghampiri -dan- bersiap -untuk- mati ,
     tanpa ragu -dan- segera masuk
     samudra , tetap -dengan- niat yg besar ,
     sikapnya pasrah ,
     air -samudra- disibakkan dengan betis ,
     memercik kebadannya ,
     tersibak memukuli ,
     tercekat air ludah di leher ,
     tampak naga mengambang besarnya se-anakan gunung (bukit) ,
     mulut menganga menunjukkan -sifat- galak.
 

28 Aug 2019

SRIKANDI MEGURU MANAH


SRIKANDI MEGURU MANAH
ADEGAN NEGARA PARANGGUBARJO PRABU JUNGKUNG MARDEYA, TOGOG, BILUNG, PATIH
ADA-ADA GIRISO
REP SIDEM PERMANEM, TAN ONO SABAWANING
WALANG MYANG AWISIK, KANG KAPYARSO MUNG SWARANING
ABDI KRIYA GENDING, PALU GANGSA MYANG KEMASAN
INGKANG NAMBUT KARDI, SAYA HAMIMBUHI....O
HASRI SENEN JRONING PASEWAKAN
SANG NATA LON MANABDO .....O
Togog        :  Nyuwun sewu sak dereng ipun sinuwun, kok sajake suntrut, wonten wigati menopo dene paduko nimbali kawulo.
Jungkung :  ngertenono Gog, dene aku koyo ngene iki, suntrut rasane atiku, mergo dino iki aku lagi nandang kasmaran Gog.
Togog        :  wo....kasmaran, lajeng sinten wanodyo ingkang dipun tresnani sinuwun
Jungkung :  dene wanito sing tak tresnani, ora ono liyo yo kuwi, putri Pancolo keng arang Dewi Woro Srikandi, Gog
Togog        :  Menawi ngaten keleresan sinuwun, awit keng aran Dewi Woro Srikandi meniko pancen ayu sulistyo ing warno. Menawi jejer kaleh paduko cocok sanget, paduko sinuwun ratu bagus tur sekti mondroguno dene Dewi Woro Srikandi wanito ingkang ayu sulistyo ing warno.
Jungkung :  Opo yo pancen koyo mengkono Gog, lha kowe opo ngerti sing aran Dewi Woro Srikandi Kuwi Gog.
Togog        :  Nggih ngertos sinuwun, sejene Wanodya ingkang ayu, Dewi Woro Srikandi meniko ugi pinter olah kaprajuritan, lan ugi titisipun Dewi Amba duk ing nguni.
Jungkung :  lha, Dewi Amba ki sopo
Togog        : Menawi kepingin ngertos critanipun Dewi Amba, kulo tak crito sinten Dewi Amba meniko lan wonten menopo kok nitis wonten ing badanipun Dewi Woro Srikandi.
ADEGAN PERANG
Wahmuko lan Arimuko perang  mungsuh Dewabrata....Wahmuko lan Arimuka Mati
Amba ketemu Dewabrata
PATET NEM JUGAG
HANJRAH INGKANG PUSPITA RUM
KASILING SAMIRANA MRIK, O
SEKAR GADHUNG
KONGAS GANDANYA,O
MAWEH RARAS RENANING NDRIYA, O
Amba         :  Paduko Raden Dewabrata, ingkang sampun saget mejahi Wahmuko dalah Arimuko, pramilo kulo pasrah jiwo rogo dumateng paduko raden.
Dewabroto:   Mengko disik Amba, aku mupu sayembara iki mergo aku makili kadangku Citragada lan Citrawirya.
Amba         :  Kulo mboten nampi wakilan
Dewabrata :  ngertenono Amba yen aku wis madeg dadi brahmacari, aku wis sumpah ora bakal polokromo marang wanodya sopo wae, yen nganti aku nglanggar sumpahku, opo bakal aku keno bebendu soko dewa kang akaryo jagat. Mulo Amba kowe di lilani bali, rabio karo wong lanang sing mbok tresnani.
Amba         :  Kulo nggih sampun sumpah, sak sinteno ingkang saget mupu sayemboro meniko, pramilo nggih tiyang meniko ingkan bade kulo tresnani, drajat menopo kemawon, embuh ratu, satriyo, brahmono nopo tiyang ingkang mboten gadah drajat pangkat, paribasan wong pidak pedarakan kulo mboten nggagas.
Dewabroto:   Nanging aku ora bakal biso nglanggar sumpahku
Amba         :  Ewa dene kulo ugi mboten saget, nglanggar sumpah kulo, tresno kulo namung dumateng paduko raden Dewabrata, katresnan meniko anugrah saking gusti ingkang mboten saget dipun tampik utawi dipun selaki.
Dewabroto:   Nanging nyatane aku nampik katresnanmu
Amba         :  Penampiking katresnan paduko, handayani soyo murup makantar-kantar katresnan kulo dateng paduko raden.
Dewabrata :  Banjur carane nyirep katresnanmu, aku kudu kepiye
Amba         :  Katresnan kulo saget sirno, katresnan kulo saget musno, menawi sareng kaleh pejahipun Amba.
SAMPAK TLUTUR
Dewabroto mlayu ditututi Amba, Dewa Broto Ngagar-agari panah
O, SUREM-SUREM DIWANGKARA KINGKIN,
LIR MANGUSWA KANG LAYON, O
DENYA ILANG MEMANISE,
WADANAIRA LAYU,
KUMEL KUCEM RAHNYA MARATANI, O
Pocapan “Wauta, Raden Dewobroto jibeg penggalihe, gyo mentang jemparing keng arso ngagar-agari Dewi amba”

Dewabrata : Amba, wong sabar kuwi ono watese, senadyan kowe kuwi wong wadon, yen kowe kepingin bubrahke sumpahe Dewobroto, mulo aku tegel mateni kowe.
Amba         :  Raden, sejatosipun nggih meniko ingkang kulo antu-antu, tinimbang kulo wirang mboten saget suwito dumateng paduko, kulo luwung pejah wonten ing tangan paduko, meniko ndadosaken kasuwargan kagem kulo raden.
Dewabrata : Amba,  kowe baliyo, janji kowe ora gelem bali, klakon mati ono ing tanganku.
Dewabrata mundur ditutui Dewi Amba
Dewa brata:  Amba, tak baleni sepisan maneh kowe baliyo, aku ora biso ngladeni kowe
Amba         :  Mboten Raden, menawi mekaten kulo trimah pejah
Pocapan  “ wauto, datan mundur Dewi amba, datan sumeret sangkan paraning bilahi, kedadak ono angin aniup astane Dewabroto, mrucul sang jemparing kenging dadane Dewi Amba, dawah plak kapidoro” ...............sampak tlutur
Angin ngenani jemparing langsung keno dadane Dewi Amba, amba mati, Dewabrata Kaget.
Dewabrata :  Amba, aku njaluk ngapuro, ora ono babar pisan aku kepingin mateni kowe, Amba
Amba         : Raden Dewabrata, mbok menawi pungkasane lampahan kados mekaten, kulo iklas lahir batin awit ingkang mejahi kulo inggih paduko ingkang kulo tresnani, kulo nyuwun pamit raden, mbanjang menawi paduko kundur dateng kasuwargan kulo ingkang metuk paduko.
Dewabroto:   Amba,...Ambaaaaaaa....

ADEGAN PARANGGUBARJO
Togog        :  Nggih mekaten kolo wau, carios ipun Dewi Amba ingkang manitis wonten ing jiwanipun Dewi Woro Srikandi, sinuwun
Jungkung :    O alah, ngono yo Gog, soyo matep atiku dene Dewi Woro Srikandi titisane Dewi Amba kang wus setyo marang wong lanang. Dino iki ugo Gog, mbuh piye carane, budal menyang Pancolo saperlu mboyong Dewi Woro Srikandi.
Togog        :  Nggih menawi mekaten monggo kulo sumanggakaken
Jungkung :    he patih Joyo Sudargo, ayo kerik lampit brukat kimpul budal menyang Pancolo sakperlu mboyong Dewi Woro Srikandi,  yen biso di coro alus malah kepeneran, yen ora biso rebut kantho bondoyudo.
P Joyo S    :  ngestokaken dawuh sinuwun, lajeng kepareng budal mbenjang menopo sinuwun.
Jungkung :    ora ketang colok lintang sambung obor, budal dino iki

P Joyo S    :  Nggih ngestokaken dawuh...
GUNUNGAN (SULUK)
KUKUSING DUPA KUMELUN
NGENINGKEN TYAS SANG APEKIK
KAWENGKU SAGUNG JAJAHAN    O
NANGING SANGET HANGIKIBI
SANG RESI KANEKA PUTRA
KANG HANJOG SAKING WIYATI   O

WAUTO BUDALE PORO WADYO BOLO PARANG GUBARJO, MANYAR SEWU CANDRANE

PERANG NEGARA PARANG GUBARJO MUNGSUH NEGARA PANCALA
DURMA
RIDU MAWUR, MANGAWUR AWUR WURAHAN
TENGARANING AJURUT
GONG MAGURU GONGSO
TETEG KADYO BUTULO
WOR PANJRITING TURONGGO ESTI
REKATAK INGKANG
DWOJO LELAYU SEBIT

TumengJ   :  E lha dalah, lagi wae aku ngancik tlatah Negara Pancolo, nitik sandangane iki mesti penggede, hayo ngakuo sopo jenegmu.
TumengP   :  Pangkatku Tumenggung soko negoro Pancolo, jenengku Tumenggung Ponco Kusumo, kowe prajurit soko ngendi dampyak dampyak ninggal toto susilo.
TumengJ   : Mburi soko Paranggubarjo, kesete Pabu Jungkung Mardeya aranku Tumenggung Parang Wojo aku
TumengP   : opo sedyamu dene mlebu ning laladan Pancolo
TumengJ   :  kepingin nglamar sekaring kedaton Pancolo, Dewi Woro Srikandi.
TumengP   : opo koyo ngono kuwi cak-cak ane wong arep ngamar, jingkrak jingrak ra duwe toto susilo. Hayo balio soko negoro Pancolo
TungengJ  : Mbacut
TumengP   : Bali
TungengJ  : Mbacut
TumengP   : Bali
TungengJ  : Mbacut
TumengP   : Keno Mbacut, nanging sirahmu tinggalen ning ngarepku kene
TmengJ      :  We lha dalah
SULUK
DODO MUNTAP LIR KINETAP
DUKO YAYAH SINIPI
JOJO BANG MAWINGO WINGO WENGIS   O

TumengJ   :  Ayo Majuo klakon tak ilangi nyawamu, keparat.

NGUMANDANG KUTO SURABAYA
GORO-GORO
Petruk        :  Assalam Mualaiku W W, sugeng siang, salam sejah tera kagem kito sedoyo, leren sik gong, sak durunge ayo ngaturake panuwun karo direktur RRI Surabaya penjenengane ................................sing wis kerso gelar acara pergelaran wayang kulit wujud .karo ngaturake panuwun karo konco konco RRI,............................................






SANGA
ADEGAN SRIKANDI, JANOKO
JAHNING JAHNING TALAGA KADI LANGIT,
MAMBANG TANGPAS WULAN UPAMANEKA, O

Janoko       :  Srikandi, ono opo kowe sowan ning kasatrian Madukoro
Srikandi    :  sakderengipun kulo nyuwun pangapunten kakang mas, sowan kulo wonten ing kasatriyan Madukoro, kulo kepingin meguru ilmu guna kasantikan soho lepasing jemparing, dumateng kakang mas Janoko
Janoko       :  Srikandi kowe kuwi sipating wanodya
Srikandi    :  Senadyan kulo menikko salah sawijining wanito ananging salebeting sanubari meniko mili getihing satriyo jiwaning senopati.
Janoko       :  Srikandi, opo wis mantep tenan tekatmu menep atimu kepingin meguru karo Janoko
Srikandi    :  nun inggih kakang mas
Janoko       :  yen pancen koyo mengkono Srikandi, aku kepingin neter sepiro kaprawiramu, ojo rikuh lan pekewuh, hayo majuo gegladen marang pun kakang Srikandi.
Srikandi latian perang lan Janoko, dadi soyo suwe janoko seneng lan tresno karo Srikandi sampak suwuk “ Asmarandana palaran
kadadak tekane Drupadi....
Janoko       :  Srikandi wong ayu, kowe tansah gawe rontoking jantunge Janoko, manuto tak pondong tak lelo lelo wang ayu, nadyan to Janoko ra biso nduweni kowe, nanging rasaku ajur mumur yen kowe di wengku wong lanang liyo.
Drupadi     :  Srikandi Aku sing teko ( sampak)
Janoko malek lungguh neng mburine Srikandi
Srikandi    :  Sembah lan pangabekti kulo kunjuk dumateng kakang mbok Drupadi
Drupadi     :  yo tak tompo Srikandi, seje sing di rembug, anggonmu meguru neng yayi Janoko kuwi mungguhku kleru, kowe luput. Sepisan kowe lungo ora pamit karo romo lan ibu, sing kepindo kowe meguru karo yayi Janoko kuwi dasarmu opo, mongko yayi Janoko karo yayi Sembodro kuwi lagi manten anyar lan isih duwe anak cilik Abimanyu sing isih umur setahun, yen kelakuanmu koyo ngono kuwi, podo karo kowe wong wadon sing ngrusak pager ayu mbubrahke wong omah-omah (sampak)

Janoko       :  Srikandi, kok langsung mlayu klepat ora pamitan karo aku
Srikandi    :  Kakang mas Janoko, kakang mas lak nggih ngertos ngendikane kakang mbok Drupadi, semune nyalahke, ngluputke karo Srikandi.
Janoko       :  Srikandi kowe ora kleru, ora luput, sing kleru aku, sing luput aku, Janoko.
Srikandi    :  Mboten kakang mas, bab meniko kulo luput, kulo trimo pejah kemawon (sampak).
Srikandi mlayu, Janoko tibo loro di tulungi Petruk lan Bagong
ADEGAN SEMBODRO
Sembadra  :  Petruk ono opo gene kowe sowan ono kene
Petruk        :  Ngapunten den, niki ndoro Janoko loro
Sembodro :  loro piye
Petruk        :  ngenten lho ( bisiki loro sembodro)
Sembodro :  critane ngono petruk
Petruk        :  nok o, eh inggih
Sembodro :  lha sakiki kanjeng paran neng ngendi
Petruk        :  lha niko nggletak teng mriko  (sampak)
ADEGAN JANOKO LAN SEMBODRO
Sembodro :  kangjeng paran, aku wis ngerti critamu, Srikandi wong wadon, aku yo wong wadon, umpomo aku dadi Srikandi dah koyo ngopo rasaku, wong lanang senengane koyo ngono, mung butuh golek senenge dewe, tak kiro kanjeng paran kuwi uwong sing duwe tanggung jawab, nanging nyatane ono lelakon koyo ngene malah loro, yen kanjeng paran loro koyo ngene opo perkoro iso rampung. Terus Srikandi piye, yen nganti ono opo opo karo Srikandi, malah opo ora nambahi dosa, yen kanjeng paran ora gelem nggoleki Srikandi, aku wae tak sing budal nggoleki (sampak)
Janoko tangi ( sampak Sirep)
Janoko       :  bune kulup, ora nesu karo perkoro iki
Sembodro :  Arep nesu piye, wong lelakon wis kadung dilakoni, yen aku nesu opo lelakon iki yo iso rampung, aku percoyo karo kanjeng paran, katresnanmu neng aku ora bakal luntur mergo lelakon iki, wis rasah mikir neko neko tak dongakke anggone nggoleki Srikandi iso kasembadan.
Janoko lungo ngambung Sembodro.........
MANYURA
Jungkung  :  iblis laknat, nggugu karepe dewe, wong Pancolo ora keno ginawe becik gawe muringe Prabu Jungkung Mardeya, katitik wis wani mateni warongko noto pepatihku, ing kalungguhan iki wong Pancolo kudu tanggung jawab, Pancolo tak gawe karang abang.
ADEGAN SRIKANDI LAN JUNGKUNG MARDEYA
Jungkung  :  lha iki putri Pancolo, Srikandi...Srikandi, kowe sing dadi jejantunge pun kakang yayi, manuto tak pondong tak lelo-lelo, umpomo yayi dadi kembang yo mung pun kakang Jungkung mardeya sing biso nyecep sarining kembang. (sampak)
Perang Srikandi mungsuh Jungkung Mardeya, Srikandi kalah langsung di gowo mlayu karu Jungkung Mardeya.
Jungkung :  wong ayu mumpung ono tengahing alas, turutono brantaning pun kakang yayi.
Jungkung Mardeya di antem Janoko, dadi perang antarane Janoko lan Jungkung Mardeya (sampak kasirep)
Jungkung  :  kowe sopo wani nggangu lakuku
Janoko       :  aku panengahing Pandowo Janoko aranku, kowe sopo
Jungkung  :  Narendro Paranggubarjo Prabu Jungkung Mardeya aku
Janoko       :  ono ratu tumindak sedeng, klakon tak ketok gulumu
Jungkung mardeya keno panae Janoko Mati.
ADEGAN SRIKANDI LAN JANOKO
Srikandi    :  Raden kulo pun dadi wanito sing ngrusak pager ayu, kulo isin, uripo ning alam ndonya pun mboten penting kagem kulo,
Janoko       : rasah ngomong koyo ngono, iki sing aku
Srikandi    : nopo paduko raden purun tanggung jawab perkawis meniko
Janoko       : iyo..iyo, aku tanggung Jawab. (sampak)
ADEGAN SEMBODRO KATEKAN JANOKO LAN SRIKANDI
 Sembodro : Srikandi sepiro lupute kanjeng paran Janoko, aku aku sing njaluke sepuro.
Srikandi    :  Inggih kakang mbok woro Sembodro, mboten menopo, kulo ingkang lepat
Sembodro :  ora, kowe ora kleru, yo koyo ngono kuwi watake wong lanang, racak wong lanang sak iki kuwi mata kranjang, nggugu karepe dewe. Yen nganti kanjeng paran ora gelem tanggung jawab, aku dewe sing bakal ngrabekke kowe Srikandi (sampak)
Srikandi    : nun inggih kakang mbok, kulo ngaturaken panuwun ingkang tanpo upami
Sembodro : iyo Srikandi ora dadi opo
Pyak, Pyak Pyak,...Petruk teko laporan prajurit Paranggubarjo males ukum patine Jungkung Mardeya, perang karo Madukoro, lan Janoko. Prajurit paranggubarjo kalah.
TAMAT 
 


                  
PENULIS
ADIYANTO, S.Sn,MM
PAMONG BUDAYA AHLI MUDA
PROVINSI JAWA TIMUR

SLENDANG SUTRA PELOG BARANG LANGGAM NOTASI BALUNGAN (ADITYASTUTI)

 SLENDANG SUTRA PELOG BARANG LANGGAM NOTASI BALUNGAN (ADITYASTUTI)